Nasıreddin Şah’ın eşi Anis el-Doleh (bazı kaynaklarda Anis al-Dawlah olarak da yazılır)
Anis el-Doleh Kimdir?
Anis el-Doleh, İran’ın Kaçar Hanedanı döneminde 1848-1896 yılları arasında 47 yıl hüküm sürmüş Nasıreddin Şah’ın eşlerinden biridir. Nasıreddin Şah, 3 bin yıllık Pers tarihinin en uzun süre tahtta kalan hükümdarlarından biri olarak bilinir ve 25 resmi eşi olduğu kaydedilmiştir; ancak hareminde 100’den fazla kadın bulunduğu da tarihsel bir gerçektir.
Anis el-Doleh, bu haremde Şah’ın en sevdiği kadınlardan biri olarak öne çıkar. Tam adı genellikle “Anis al-Dawlah” olarak geçer ve “ruhların dostu” ya da “eşsiz” anlamına gelir.
Anis el-Doleh’in kökeni hakkında net bilgiler sınırlıdır. Bazı kaynaklar, onun Tahran yakınlarındaki Lavasan bölgesinde yoksul bir çoban ailesinden geldiğini ve hareme hizmetçi olarak girip zamanla Şah’ın gözdesi olduğunu iddia eder.
Ancak bu hikaye, romantize edilmiş bir anlatı olabilir ve tarihsel belgelerle tam olarak doğrulanmamıştır. Şah ile evliliği, onun haremdeki statüsünü yükseltmiş ve Nasıreddin Şah’ın modernleşme çabalarıyla dolu saltanatı sırasında dikkat çeken bir figür haline gelmiştir.
Nasıreddin Şah, fotoğrafçılığa olan ilgisiyle tanınır ve hareminde Anton Sevryugin gibi profesyonel bir fotoğrafçıyı görevlendiren ilk hükümdardır. Anis el-Doleh’in de dahil olduğu harem fotoğrafları, dönemin estetik anlayışını ve yaşam tarzını yansıtan önemli belgelerdir.
Bu fotoğraflarda Anis el-Doleh’in bıyıklı ve kalın kaşlı görüntüsü, modern izleyiciler için şaşırtıcı olsa da, 19. yüzyıl İran’ında güzellik standartlarının farklı olduğunu gösterir.
Gerçek Bilgiler
Haremdeki Rolü: Anis el-Doleh, Şah’ın en sevdiği eşlerinden biriydi ve haremde önemli bir konuma sahipti. Ancak, Şah’ın 25 eşinden yalnızca biri olduğu için, onun hayatı diğer harem kadınlarının gölgesinde de kalmış olabilir.
Fotoğraflar: Nasıreddin Şah’ın fotoğrafçılık merakı sayesinde Anis el-Doleh’in görüntüleri günümüze ulaşmıştır. Bu fotoğraflar, Şah’ın modernleşme tutkusunun bir yansımasıdır.
Güzellik Standartları: Dönemin İran’ında kalın kaşlar, koyu yüz tüyleri ve dolgun vücut, çekicilik unsurları olarak görülüyordu. Anis el-Doleh’in bıyıklı fotoğrafları, haremde kadınların yüz tüylerini almamasını emreden bir kuraldan kaynaklanıyordu.
Bilinen Yanlışlar
145 Aşık ve 13 İntihar İddiası: Sosyal medyada ve bazı popüler kaynaklarda, Anis el-Doleh’e 145 erkeğin aşık olduğu ve 13’ünün reddedildiği için intihar ettiği iddia edilir. Ancak bu iddia, tarihsel belgelerde doğrulanmamıştır.
Büyük olasılıkla, 2011 yapımı “Nasıreddin Şah ve 84 Karısı” belgeselinden sonra sosyal medyada yayılan mizahi bir abartıdır.
Fotoğrafların Yanlış Yorumlanması: Anis el-Doleh’e ait olduğu söylenen bıyıklı kadın fotoğraflarının tamamı ona ait değildir. Bazı görüntüler, Şah’ın haremindeki diğer kadınlara ya da İran Devrimi öncesi tiyatro oyuncularına aittir.
O dönemde kadınların sahneye çıkması yasak olduğundan, erkekler kadın kılığına girerek oyunlar sergilerdi ve bu fotoğraflar yanlışlıkla Anis el-Doleh ile ilişkilendirilmiştir.
Efsanevi Güzellik: Anis el-Doleh’in “dillere destan bir güzellik” olduğu sıkça söylenir, ancak bu, dönemin standartlarına göre bir övgüdür. Günümüz estetik anlayışıyla çelişen bu tanım, yanlış anlamalara yol açmıştır.
Modernleşme ve Kadın Hakları: Nasıreddin Şah döneminde kadınlar, kısa etekler giyebiliyor ve fotoğraflarda poz verebiliyordu. Anis el-Doleh’in bu özgürlüklerden yararlandığı söylenebilir.
Bıyık ve Güzellik: Haremde yüz tüylerinin alınmasının yasak olması, Anis el-Doleh’in bıyıklı görüntülerini doğurmuştur. Bu, Şah’ın eşlerinin güzelliklerini yalnızca kendisinin görmesini istediği şeklinde yorumlanır.
Şah’ın Fotoğraf Tutkusu: Nasıreddin Şah, yalnızca hareminde değil, Avrupa gezilerinde de fotoğrafçılığa ilgi duymuş ve bu hobisi sayesinde Anis el-Doleh gibi figürler hakkında görsel kayıtlar bırakmıştır.
Anis el-Doleh’in hikayesi, hem tarihsel bir figürün yaşamına dair merak uyandırır hem de popüler kültürün nasıl abartılar yarattığını gösterir. Onun “bıyıklı güzellik” imajı, 19. yüzyıl İran’ının estetik anlayışını yansıtırken, günümüzde mizah unsuru haline gelmiştir. Şah’ın hareminde önemli bir yere sahip olması, onun kişisel cazibesinden çok, Şah’ın ona verdiği değerle ilişkilendirilebilir.
Ancak, 145 aşık ve 13 intihar gibi efsaneler, tarihsel gerçeklikten ziyade sosyal medyanın yaratıcı kurgularıdır. Bu tür hikayeler, Anis el-Doleh’i bir ikon haline getirirken, aynı zamanda onun gerçek kimliğini gölgede bırakmıştır.
Anis el-Doleh’in yaşamı, Kaçar dönemi İran’ında modernleşme ile geleneklerin çarpışmasını temsil eder. Nasıreddin Şah’ın reformist yönü (örneğin, fotoğrafçılık ve Avrupa’yı ziyaret etmesi) ile harem gibi geleneksel yapıları sürdürmesi, Anis el-Doleh’in hem özgür hem de kısıtlanmış bir hayat sürmesine yol açmış olabilir.
Fotoğraflardaki bıyıklı görüntüsü, dönemin güzellik anlayışını eleştirenler için bir şaşkınlık kaynağı olsa da, bu durum aslında kültürel normların bir yansımasıdır. Yanlış bilinen intihar efsaneleri ise, sosyal medyanın tarihsel figürleri yeniden şekillendirme gücünü ortaya koyar. Gerçekte, Anis el-Doleh’in hayatı, Şah’ın haremindeki diğer kadınlardan çok farklı olmayabilir; ancak Şah’ın ona duyduğu ilgi ve fotoğraflarla belgelenmesi, onu diğerlerinden ayırmıştır.
Anis el-Doleh, hem bir tarihsel figür hem de popüler kültürün yarattığı bir mit olarak incelenmeye değerdir. Onun hikayesi, güzellik kavramının zamanla nasıl değiştiğini ve tarihsel anlatıların nasıl çarpıtıldığını anlamak için bir ayna görevi görür.
Derin Anlam